Τις τελευταίες επτά εβδομάδες η Βενεζουέλα συγκλονίζεται από διαδηλώσεις και συγκρούσεις μεταξύ οπαδών της αντιπολίτευσης με την αστυνομία και υποστηρικτές της κυβέρνησης του Νικολάς Μαδούρο.
Η οικονομική κρίση, η έλλειψη βασικών αγαθών και η εγκληματικότητα που έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις βγάζουν ολοένα και περισσότερο κόσμο στους δρόμους και ενισχύουν το αίσθημα δυσφορίας απέναντι στην κυβέρνηση.
Για πολλούς, η παρούσα κρίση που ταλανίζει την λατινοαμερικανική χώρα είναι το κύκνειο άσμα του «τσαβισμού» ενός ιδιόμορφου σοσιαλιστικού οικονομικού μοντέλου που βασίστηκε στα έσοδα από το πετρέλαιο και που μετά από 12 και πλέον χρόνια δείχνει εξαντλημένο να αγγίζει τα όριά του.
Στις συγκρούσεις των τελευταίων εβδομάδων έχουν χάσει τη ζωή τους 36 άνθρωποι οπαδοί και των δύο πλευρών καθώς και αστυνομικοί. Κάθε μεγάλη πόλη έχει βιώσει διαδηλώσεις και συγκρούσεις, ηγέτες της αντιπολίτευσης έχουν συλληφθεί και στρατιωτικοί έχουν κατηγορηθεί για συνομωσία. Η ιδιομορφία που έχει η «εξέγερση» στη Βενεζουέλα είναι ότι οι ταραχές και τα οδοφράγματα γίνονται στις περιοχές που κατοικεί η μεσαία τάξη της χώρας. Οι φτωχογειτονιές και οι εργατικές συνοικίες έχουν μείνει ανέπαφες. Με λίγα λόγια πρόκειται για μια εξέγερση όπου διαδηλώνουν οι πλούσιοι και ενώ οι φτωχοί είναι ικανοποιημένοι.

Το πετρέλαιο ήταν το εργαλείο για να κάνει κοινωνική πολιτική ο Ούγκο Τσάβες από το 1999 μέχρι το θάνατό του. Σ' αυτή την περίοδο οι επενδύσεις για το κοινωνικό κράτος σωρευτικά έφτασαν τα 330 δισεκατομμύρια δολάρια, περίπου 20% του ΑΕΠ, ενώ την προηγούμενη δεκαετία μόλις που άγγιξαν το 8%. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα το ποσοστό των πολιτών που ζούσαν στα όρια της φτώχειας μειώθηκε από 70% το 1996 σε 23,9% το 2009, και των πολιτών που ζουν σε ακραία φτώχεια από 40% σε 5,9%.
Η ανεργία βρίσκεται στο 7% ενώ έχει τριπλασιασθεί ο αριθμός των πολιτών που έχουν ενταχθεί στο συνταξιοδοτικό σύστημα.
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει, ούτε καν οι μεγαλύτεροι πολέμιοι του «τσαβισμού» ότι ο Τσάβες κατάφερε να βγάλει το λαό από τη φτώχεια και να του ξαναδώσει εθνική υπερηφάνεια.
Όμως, καθώς ο Τσάβες πλησίαζε προς το τέλος της ζωής του είχαν αρχίσει να διακρίνονται τα σημάδια κόπωσης της οικονομίας. Με τον ερχομό του Νικολάς Μαδουρο στην εξουσία η κατάσταση επιδεινώθηκε ραγδαία

Η ανάπτυξη έχει καθηλωθεί και ο πληθωρισμός φτάνει το 50%. Κι αυτά με το πετρέλαιο να κυμαίνεται μεταξύ 98 και 106 δολαρίων. Το ενδεχόμενο μιας πτώσης των τιμών του πετρελαίου είναι ο εφιάλτης του Μαδούρο.

Η έλλειψη σκληρού νομίσματος δυσκολεύει τις επιχειρήσεις να εισάγουν και τα προϊόντα λόγω υψηλού πληθωρισμού και υποτίμησης του νομίσματος είναι πανάκριβα πλην αυτών που είναι στη διατίμηση (Η υποτίμηση του νομίσματος τα τελευταία 14 χρόνια κατά 90% υποχρεώνει την κυβέρνηση να πριμοδοτεί διαρκώς τα προϊόντα πρώτης ανάγκης).
Ακόμη και εκεί όμως υπάρχουν ελλείψεις και ο κόσμος δυσκολεύεται να βρει από αλεύρι μέχρι χαρτί τουαλέτας. Χειρότερη είναι η κατάσταση στις εξαγωγές (εκτός πετρελαίου) οι οποίες έπεσαν στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2009. Το εμπορικό πλεόνασμα βασίζεται αποκλειστικά στο πετρέλαιο αλλά η αγορά έχει παραλύσει με τους εμπόρους να ψάχνουν απεγνωσμένα για δολάρια αγοράζοντάς τα μέχρι και 5 φορές ακριβότερα στην μαύρη αγορά.

Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Μαδούρο εντός και εκτός Βενεζουέλας όπως είναι φυσικό επιχαίρουν γι αυτή την κατάσταση καθώς φαντάζονται ότι η ανατροπή της κυβέρνησης και η επιστροφή μιας περισσότερο φιλικής στις πολυεθνικές και στις ΗΠΑ κυβέρνησης, θα ανοίξει τον πετρελαϊκό τομέα σε ξένες επιχειρήσεις, οι επιχειρήσεις που κρατικοποιήθηκαν την τελευταία δεκαετία θα ξαναγυρίσουν στους ιδιώτες το ΔΝΤ θα βρει ευκαιρία να δέσει τη χώρα με δάνεια για τις επόμενες δεκαετίες κτλ. Πρόσφατα η Fitch υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα της Βενεζουέλας αιτιολογώντας την απόφασή της με μία σειρά λόγους.
Πρώτον την επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών λόγω των συνεχώς αυξανόμενων εισαγωγών. Η ανάπτυξη το 2013 ήταν 1,3% ενώ για φέτος αναμένεται ύφεση 1%. Τα συναλλαγματικά αποθέματα το 2013 υποχώρησαν κατά 8 δισεκατομμύρια δολάρια φτάνοντας στα 21,4 δισεκατομμύρια εκ των οποίων το 70% είναι σε χρυσό. Για την Fitch όμως το σοβαρότερο πρόβλημα είναι η πολιτική αστάθεια και η κοινωνική έκρηξη που μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις μιας και δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάποια σημαντική μεταβολή στις τιμές του πετρελαίου που αποτελεί τον βασικό τροφοδότη της βενεζολάνικης οικονομίας.
Η ανατροπή του τσαβισμού ωστόσο δεν θα είναι εύκολη για δύο βασικούς λόγους.
Πρώτον γιατί η κυβέρνηση έχει θέσει ισχυρές βάσεις στα λαϊκά στρώματα τα οποία την υποστηρίζουν με πάθος και επιπλέον ο Τσάβες φρόντισε, μετά το πραξικόπημα του 2002, να δημιουργήσει πολιτοφυλακές, του λεγόμενους colectivos που λειτουργούν αποτρεπτικά στο ενδεχόμενο βίαιης ανατροπής. Δεύτερον το σοσιαλιστικό μοντέλο της Βενεζουέλας άνοιξε τον δρόμο για αντίστοιχα πειράματα στη λατινική Αμερική. Οι περιφερειακές χώρες έχουν χτίσει ισχυρούς δεσμούς και εμπορικές σχέσεις με την Βενεζουέλα και δεν θα την αφήσουν εύκολα να αλλάξει πολιτική και οικονομική ρότα.
Μέσα σε αυτή την κατάσταση, ο Μαδούρο ψάχνει απεγνωσμένα για λύσεις. Πριν από μερικές ημέρες προχώρησε σε αναθεώρηση της συναλλαγματικής πολιτικής πουλώντας για πρώτη φορά δολάρια σε ιδιώτες σε αξία όμως οκτώ φορές υψηλότερη της επίσημης ισοτιμίας του μπολίβαρ με το αμερικανικό νόμισμα. Όπως σημειώνει όμως η Fitch είναι αμφίβολο αν ένα τέτοιο μπορεί να ανακουφίσει την οικονομία της χώρας.